Các tác nhân không thể bỏ qua khi kiểm nghiệm nước

Kiểm nghiệm nước ăn uống tuân thủ QCVN01-1:2018/BYT, nước uống trực tiếp theo QCVN06-1:2010/BYT

Khi kiểm nghiệm nguồn nước, có rất nhiều chỉ số bạn cần quan tâm. Tùy vào yêu cầu của mỗi lần kiểm nghiệm mà bạn sẽ chọn lọc ra các chỉ số cần thiết. Ở bài viết này, QCVN xin chia sẻ với bạn một số tác nhân và chỉ số quan trọng khi kiểm nghiệm nguồn nước.

Các tác nhân ảnh hưởng đến chỉ số trong kiểm nghiệm nước thường gặp

Màu sắc

Nước có độ màu cao là dấu hiệu đầu tiên của tình trạng ô nhiễm. Sự có mặt của một số kim loại (Sắt, Mangan), tảo, than bùn và các chất thải công nghiệp làm cho nước có màu. Vậy nên khi kiểm nghiệm nước, bạn cần phải lưu ý:

Màu vàng của hợp chất sắt và mangan.
Màu xanh của tảo, hợp chất hữu cơ.
Nước có độ màu cao thường gây khó chịu về mặt cảm quan. Thông thường, nước ngầm vừa bơm lên trong, không màu. Tuy nhiên khi tiếp xúc với không khí một thời gian sẽ xuất hiện các phản ứng oxy hóa sắt và mangan thành hydroxyt sắt và hydroxyt mangan kết tủa làm nước có màu.
Tùy theo màu sắc của nước có thể đánh giá mức độ và nguyên nhân ô nhiễm nước, trên cơ sở đó lựa chọn phương pháp xử lý hiệu quả: clo hóa sơ bộ, keo tụ tạo bông, lắng lọc.

Mùi vị

Nước có mùi vị lạ gây cảm giác khó chịu, nước ngầm có mùi hôi nguyên nhân là do các túi khí trong lòng đất được bơm lên theo dòng nước (mùi bùn đất) hoặc do nguồn nước thải, sự phân hủy chất hữu cơ ở khu vực xung quanh thấm vào mạch nước ngầm cũng có thể do trong nguồn nước có các ion sắt, mangan gây mùi tanh.

Để xử lý mùi của nước có thể dùng phương pháp hấp phụ bằng than hoạt tính. Trường hợp nếu mùi tanh do sắt, thì có thể sau khi khử sắt tạo kết tủa, mùi tanh cũng sẽ giảm hoặc biến mất.

Độ đục

Độ đục biểu thị hàm lượng các chất lơ lững trong nước (chất keo, đất sét, tảo, vi sinh vật…). Nước đục gây khó chịu cho người sử dụng và thông thường nước đục kèm theo có vi sinh.

Các phương pháp lắng, lọc có thể làm giảm độ đục trong nước.

Độ PH

Độ pH cho biết được tình trung tính của nước, hay nước mang tính a-xít hoặc tính kiềm.

Về cơ bản, độ pH thấp không làm ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe. Tuy nhiên, pH thấp làm tăng tính axit trong nước, làm ăn mòn kim loại trên đường ống, vật chứa và tích lũy các ion kim loại gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người, làm hỏng vải, quần áo khi giặt… Mặt khác, pH thấp còn gây ngứa khi tắm gội, gây hỏng men răng và có thể tạo điều kiện xuất hiện các bệnh ngoài da.

Độ pH thấp do nguồn nước ngầm ở điều kiện yếm khí, sự phân hủy các chất hữu cơ trong đất hòa tan CO2 làm pH nước giảm. Trong điều kiện tiếp xúc với oxy có thể nâng pH đồng thời khử sắt. Để nâng độ pH trong nước, cần làm thoáng nước bằng giàn mưa. Tại hộ gia đình có thể thiết kế dàn mưa đơn giản mục đích là sử dụng nguồn oxy trong không khí để oxy hóa sắt (Fe) và Mangan (Mn) tạo kết tủa (Fe2+ →Fe3+; Mn2+ →Mn4+).

Hàm lượng sắt tổng số

Trong cơ thể người, sắt là thành phần nguyên tố liên kết các tổ hợp hem và protein tạo nên hemoglobin giúp chuyên chở oxy, sắt còn tham gia quá trình oxy hóa khử.

Về cơ bản sắt hòa tan trong nước là sắt 2 (Fe2+) sẽ gây cho nước có mùi tanh rất khó chịu. Khi tiếp súc với không khí thì sắt 2 (Fe2+) sẽ chuyển hóa thành sắt 3 (Fe3+), kết tủa tạo màu đỏ nâu gây mất thẩm mỹ cho nước, quần áo bị ố vàng, sàn nhà, dụng cụ bị ố màu nâu đỏ. Hơn nữa, khi nước chảy qua đường ống, sắt sẽ lằng cặn gây gỉ sét, tắc nghẽn trong đường ống. Ngoài ra, lượng sắt nhiều trong nước sẽ làm cho thực phẩm biến chất, thay đổi màu sắc, mùi vị; làm giảm việc tiêu hóa và hấp thu các loại thực phẩm, gây khó tiêu…

Để loại bỏ sắt, bạn có thể sử dụng giàn mưa làm thoáng để kết tủa các ion sắt hòa tan trong nước. Sau đó cho nước qua quá trình lắng, lọc để loại sắt kết tủa ra khỏi nguồn nước.

Hàm lượng Amoni

Nước có hàm lượng amoni cao biểu thị nước đã bị ô nhiễm chất hữu cơ có nguồn gốc nitơ (nước thải, phân bón, chất thải từ chuồng trại chăn nuôi…). Amoni trong nước ngầm khi gặp oxy trong không khí chuyển hóa thành Nitrat và Nitrit.

Nitrat và Nitrit khi vào cơ thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe, gây nên hiện tượng methemoglobin (thiếu oxy trong máu), đặc biệt là khi kết hợp với các axit amin trong cơ thể còn tạo thành chất nitrosamine gây ung thư.

Sau khi kiểm nghiệm nước, có nhiều phương pháp để xử lý amoni trong nước:

Làm thoáng để khử NH3 ở độ pH cao.
Phương pháp trao đổi ion.
Phương pháp sinh học, khử nitrat NO3-…

Tuy nhiên, các phương pháp xử lý amoni cần nhiều công đoạn, hóa chất và kỹ thuật phức tạp, chi phí xử lý cao nên thường sẽ không thể áp dụng rộng rãi. Thay vào đó sẽ sử dụng các phương pháp đơn giản hơn như lắng lọc, giàn mưa.

Chỉ số Pecmanganat

Chỉ số pecmanganat trong nước cao là dấu hiệu nước đã bị ô nhiễm các chất hữu cơ.

Để xử lý nước có chỉ số pecmanganat cao, bạn cần cho nước qua quá trình lọc. Sau đó khử trùng nước, cũng có thể sử dụng than hoạt tính trong quá trình lọc để loại bỏ các chất hữu cơ thông thường, làm giảm chỉ số pecmanganat. Tuy nhiên, nếu nguồn nước còn các hợp chất hữu cơ gốc nitơ, phải sử dụng phương pháp trao đổi ion, phương pháp này khá phức tạp và tốn kém.

Vi sinh (E.coli và Coliforms)

Nước nhiễm vi sinh (E.coli và Coliforms) do nước thải ngấm vào mạch nước ngầm, do nước từ trên mặt đất chảy tràn xuống giếng hoặc do quá trình lưu chứa nước mưa chưa đảm bảo vệ sinh. E.coli và Coliforms là những nhóm vi khuẩn định danh, khi chúng hiện diện trong nước chứng tỏ nguồn nước đã bị nhiễm phân người hoặc phân súc vật, và có thể dẫn đến việc nguồn nước có thể nhiễm những vi khuẩn đường ruột khác (tả, lỵ thương hàn …).

Việc sử dụng nước nhiễm vi sinh có thể gây ra các bệnh đường ruột, tiêu chảy cấp, một số trường hợp có thể gây suy thận, nhiễm khuẩn huyết…

Để xử lý vi sinh trong nước, cách đơn giản và hiệu quả nhất là đun sôi nước trước khi ăn uống. Có thể sử dụng hóa chất để khử trùng nước (Chloramin B, javel…). Nước sau khi khử trùng hoặc đun sôi vẩn phải đảm bảo quá trình lưu chứa hợp vệ sinh (đậy nắp và vệ sinh vật chứa nước thường xuyên).

Hy vọng, những thông tin về các tác nhân gây nhiễm bẩn nguồn nước nêu trên sẽ giúp bạn dễ dàng thực hiện việc kiểm nghiệm nước hơn. Dựa vào đó sẽ đưa ra được nhiều phương án xử lý phù hợp. Đừng quên truy cập QCVN để tìm hiểu thêm thông tin nhé!